محمدرضا درویشی
ام اصلی : محمدرضا درویشی
تولد : 25 مهر 1343 (59 سال) شیراز
ملیت : یران
سبک(ها) : سیقی بومی، موسیقی سنتی، موسیقی فیلم
تحصیلات : آهنگسازی
دانشگاه : نشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران
محمدرضا درویشی(25 مهر 1334 شیراز) آهنگساز، پژوهشگر موسیقی و مؤلف دائرةالمعارف سازهای ایران است.
وی در سال 1357 در رشته آهنگسازی از دانشکده هنرهای زیبای تهران فارغالتحصیل شد. او علاوه بر آهنگسازی، از بیست سال پیش پژوهش در موسیقی نواحی مختلف را با سفر به شهرها و روستاهای ایران آغاز کردهاست.موسیقی کلیدر که بر اساس رمان کلیدر محمود دولت آبادی ساخته شدهاست، یکی از شاخصترین آثار درویشی است.این قطعه بر اساس فواصل نوا نوشته شده و در جاهایی مدلاسیونهایی به شور، دشتی، بیات اصفهان و... اتفاق میافتد؛ اما بخش آغاز و پایان در پردههای نوا نوشته شدهاست. سوییت کلیدر دارای موومانهای هشتگانه با عناوین سوگنامه? دشت نیشابور، پگاه نیشابور، درو زمین دیمی سوزن ده، پشت دروازه? بیهق، رویارویی سیدشرضا تربتی با گلمحمد، وداع گلمحمد، نعش کشتگان و خاتمه است.درویشی درباره این قطعه میگوید:
کلیدر یکی از تلخترین و سیاهترین کارهایی است که در زندگی هنری خود نوشتهام. در خود رمان هم چنین است که هرچه داستان جلوتر میرود، نسبتهای بیشتری با تاریکی پیدا میکند. نوشتن این قطعه مثل سیاهچالهای بود که هر چه در آن جلوتر میرفتم، تلختر میشد. من تاکنون قطعهای به این تلخی ننوشتهام. این موسیقی برایم عزیز است و آن را با همه? جانم نوشتهام.
موسیقی فیلم
درویشی موسیقی متن فیلمهای زیر را ساختهاست:
سال فیلم کارگردان توضیحات
1375 کیسه برنج محمدعلی طالبی
1378 تخته سیاه سمیرا مخملباف
1379 قطعه ناتمام مازیار میری
روزی که زن شدم مرضیه مشکینی
سفر قندهار محسن مخملباف
1380 بمانی داریوش مهرجویی
1381 دو فرشته محمد حقیقت
1382 بر بوم زمان (اپیزود اول) محمدتقی راوندی
بر بوم زمان (اپیزود دوم) محمدتقی راوندی
بر بوم زمان (اپیزود سوم) محمدتقی راوندی
پنج عصر سمیرا مخملباف انتخاب موسیقی
1383 اسامه صدیق برمک
1384 شهرآشوب یدالله صمدی
شاعر زبالهها محمد احمدی
به آهستگی مازیار میری
1386 حقیقت گمشده محمد احمدی
آتش سبز محمدرضا اصلانی
1387 وقتی همه خوابیم بهرام بیضائی
1388 کشتزارهای سپید محمد رسولاف
1389 پریناز بهرام بهرامیان
باد و مه محمدعلی طالبی
آلبومهای «گنبد مینا» و «جان عشاق» حاصل همکاری وی با پرویز مشکاتیان است.
کتابشناس
بیست ترانه محلی فارس
تاریخ انتشار: 1363
هفت اورنگ
تاریخ انتشار: 1370
نگاه به غرب
تاریخ انتشار: 1373
درباره هنر و ادبیات
تاریخ انتشار: 1373
مقدمهای بر شناخت موسیقی نواحی ایران
تاریخ انتشار: 1373
نوروزخوانی
تاریخ انتشار: 1376 پژوهش: محمدرضا درویشی
ناشر: آروین
تاریخ انتشار: چاپ اول، 1376
تعداد صفحات: 62
کتابی متفاوت و با قطع کوچکتر از جیبی که شاید کمی عجیب به نظر آید. اما این نکته کتاب را نامتعارف و قابل توجه نموده است. کتاب نوروزخوانی گلچینی است از بیست و پنج نغمه بهاری و نوروزی از نواحی مختلف ایران.
فهرست کتاب
دیباچه
جشن نوروز
نوروز خوانی و نغمههای نوروزی
آئین نوروز خوانی
ترانههای بهاری
ردیف دستگاهی
نمایشها و خردهنمایشهای منسوخ شده
جدول آوانگاری
ترانههای نوروزی و بهاری (ترانههای مناطق گیلان، تالش، مازندران، جنوب خراسان و بستک هرمزگان)
در بخش جشن نوروز و نوروز خوانی، مؤلف به اجمال به شرح آئینها، جشنها و ترانههای نوروزی پرداخته و به تفکیک و مختصر موضوعات را بررسی نموده است.
در بخش ترانهها، 20 ترانه آوانویسی گردیده و ضمن نوشتن اشعار در زیر آوانویسیها، اصل اشعار و ترجمه آنها در صفحه مقابل آمده است.
همانگونه که در دیباچه کتاب آمده است:
نوروزخوانی دربرگیرنده بخشی از فرهنگ گرانبهای موسیقی نواحی ایران است، سبزدرسبز و تِذکارگونه از جشن بزرگ و آئین کهن ایرانیان، رستاخیز طبیعت و آفرینش حیات، زندگی و انسان. (صفحه 5)
این کتاب به خاطر قطع متفاوت و موضوع آن، کتابی قابل توجه برای پژوهشگران، علاقهمندان به فرهنگ و ادبیات ایران و دانشجویان و محققان موسیقی به شمار می آید.
موسیقی و خلسه
ذکرهای مراسم گواتی بلوچستان
پژوهش: محمدرضا درویشی
ناشر: موسسه فرهنگی و هنری ماهور
تاریخ انتشار: چاپ اول، 1378
تعداد صفحات: 55
کتابی کم حجم که به زبانی ساده روایتی از مراسم گواتی بلوچستان و موسیقی آن را ارائه می دهد.
فهرست کتاب
مقدمه
یادها و خاطرهها
قصیده شیخ عبدالقادر گیلانی
ذکرهای مراسم گواتی بلوچستان (کلیات)
ذکرهای مراسم گواتی بلوچستان (آوانویسی و متن)
ذکرهای مراسم گواتی بلوچستان (تصاویر)
نویسنده در مقدمه به انگیزه نگارش کتاب پرداخته و روش تدوین کتاب را تشریح نموده است.
در بخش یادها و خاطرهها، با روایتی توصیفی از یکی از سفرهای مؤلف به بلوچستان و برخورد او با مراسم گواتی مواجه میشویم: شبی بود فراتر از نیمه بر ساحل دریای عمان و بندر خموش که از روز زیباتر مینمود، زیرا دردها در هجوم تاریکی خاموش گشته و در انتظار فردایی دگر بودند. فردایی شاید بسان دیروز برای بیاباننشینهای بلوچ.
(از فصل یادها و خاطرهها صفحه 14)
در بخش کلیات، مؤلف به تشریح مراسم گواتی به زبانی ساده و روان پرداخته و نحوه انجام مراسم، مراحل آن و موسیقی و سازهای مورد استفاده در آن را بیان نموده است.
متن ذکرها و آوانویسی آنها به روش خاص، از ذکرهای اجرا شده توسط خلیفه شهمیر بلوچ مالداری در چابهار بخش دیگر این کتاب را تشکیل می دهد.
پایان بخش کتاب، تصاویری از مراسم گواتی است که بر جذابیت کتاب و ارتباط با محتوای آن افزوده است.
از میان سرودها و سکوتها
از میان سرودها و سکوت ها
گزیدهی نوشتار و گفتار محمدرضا درویشی
ناشر: موسسه فرهنگی و هنری ماهور
تاریخ انتشار: چاپ اول، 1380
تعداد صفحات: 296
این کتاب گزیده مقالهها، سخنرانیها و گفتگوهایی است که محمدرضا درویشی طی سالهای 1367 تا 1379 در مطبوعات، همایشها و کنفرانسها با موضوعات گوناگون پیرامون موسیقی ارائه داده است.
خواستم فرازهایی از آنچه اندیشیدهام و تابلوهایی از آنچه در طول بیست سال در آنها زیستهام را به تماشا بگذارم. این نوعی فرافکنی است و نوعی خلاص شدن از انگارههای موزون و گاه ناموزون که خود پارههایی از زندگی فکری و هنری یک انسان است.
(از مقدمه مؤلف در ابتدای کتاب)
کتاب از سه بخش اصلی تشکیل یافته است:
مقاله (مقالههای منتشر شده در مطبوعات و جراید از 1369 تا 1379)
سخنرانی (سخنرانی در همایشها، جشنوارهها و سمینارها)
گفتگو و اظهارنظر (گفتگو با خبرنگاران، روزنامهنگاران و منتقدین)
کتاب از میان سرودها و سکوتها از جنبههای مختلف حائز اهمیت است. از سویی میتوان با مجموعهای از آثار منتشرشده مؤلف طی 15 سال گذشته در مطبوعات روبرو گردید. دغدغهها، گرایشها و سمت و سوی فکری محمدرضا درویشی از جمله مسایل دیگری است که در این کتاب میتوان بهخوبی با خط سیر مشخص و روشن آنها آشنا شد.
مباحثی از قبیل هویت، فرهنگ، لزوم شناخت و تفکر در عرصه موسیقی ایران مطالبی است که در این نوشتارها روی آنها تأکید شده است.
عناوین برخی مقالات:
موسیقی محلی ایران، سنت یا نوآوری
آواز داد اختر، بس روشن است امشب
ریشه در زخمههای نهان
مجنون مائیم و لیلی معنویت فراموش شده
عناوین برخی از سخنرانیها:
حماسه و حماسهسرایی در موسیقی ایران
سازی که مقدس شمرده می شود
آئین خنیاگری و نغمههای نوروزی
عناوین برخی گفتگوها:
زمستان؛ تلخ و یخزده، یک موسیقی خاکستری
نیاز امروز و هویت دیروز
پوشالِ لای ظروف چینی
موسیقی ایرانی و هویت ملی
برای من پرداختن به موسیقی به منزله پرداختن به یک حرفه نیست، پرداختن به یک هنر به مفهوم مصطلح آن نیزنیست. یکی دانستن یا همسو پنداشتن هنر و حرفه نیز مورد نظر نیست. موسیقی برای من ابزاری نیست که بتواند صرفاً احساس را بیان کند و ابزاری نیست که بتواند صرفاً اندیشه را انتقال دهد. زیرا به گمان من بیان احساس و بیان اندیشه به تنهایی قلمروهای محدودی هستند که از پهنه بیپایان حیات. موسیقی برای من مهمترین انگیزه برای تداوم زندگی است با همه ابعاد آن و شاید بدانیم که ابعاد زندگی - و نه تنها زنده بودن - بسیار پیچیده و رنگارنگ است.
... وقتی به گذشته مینگرم، میبینم که با وجود فراز و نشیبها توانستهام زندگی کنم و فقط زنده نباشم و تلاش من در راستای دستیابی به انعکاسها و جنبههای متنوع وجود انسانی بوده است.
(از متن کتاب، صفحه 44)
دائرةالمعارف سازهای ایران (1)
سازهای زهی، مضرابی و آرشهای نواحی ایران
تاریخ انتشار: 1380
دائرةالمعارف سازهای ایران (2)
پوستصداها و خودصداهای نواحی ایران
تاریخ انتشار: 1384
سازشناسی ایرانی
نویسندگان: ارفع اطرایی? محمدرضا درویشی
تاریخ انتشار: 1388
تعداد صفحات: 256
این کتاب که به مطالعه ی سازهای ایران میپردازد? براساس سطح نیاز و برنامهی دورهی متوسطهی هنرستانهای موسیقی کشور طراحی و تالیف شده است و از این رو در همهی موارد سعی در ایجاز و حتا حذف پارهای مسایل فراتر از سطح و نیاز هنرجویان دارد.
کتاب سازهای ایران در دو فصل تنظیم شده است. فصل اول به مطالعهی سازهای مورد استفاده در موسیقی کلاسیک ایرانی ـ یا مبتنی بر موسیقی کلاسیک ایرانی ـ اختصاص دارد و فصل دوم به مطالعهی اجمالی سازهای مورد استفاده در موسیقی اقوام و نواحی مختلف ایران میپردازد.
هدف این کتاب آشنایی با سازهای ملی و نواحی ایران از طریق مطالعهی خصوصیات ظاهری? تکنیکهای اجرایی? کوک? دستانبندی? جنس مواد بهکاررفته در ساختمان ساز و موقعیتهای اجرایی سازها به منظور درک بخش مهمی از سنت موسیقی ایرانی است.
https://deconik.net/blog/cat/biography/post/darvishi/